Skarb Państwa przeprowadza właśnie transakcję przymusowego wykupu akcji LOT. Budzi to spore kontrowersje pracowników spółki, gdyż wykupywane są akcje, które były wydane pracownikom w ramach prywatyzacji narodowego przewoźnika. Co jednak bardziej bolesne cena wykupu została ustalona na 38 gr. Z jednej strony daje to wycenę całego LOTu na ok. 180 mln zł, ale z drugiej strony pracownicy wskazują, że jeszcze w 2000 r. nominał akcji wynosił 100 zł.

Puls Biznesu bezlitośnie przypomina fakty: „Związkowcy przywołują cenę nominalną z 2000 r., gdy LOT został skomercjalizowany — wówczas pracownicy mieli blisko 7 proc. akcji po 100 zł każda. Jednak od tego czasu sporo się w spółce zmieniło — w 2013 r. wartość pojedynczej akcji została obniżona do 1 zł, bo spółka musiała pokryć straty z lat ubiegłych, a kapitał spadł do niecałych 5 mln zł. W tym roku skarb skonwertował 400 mln zł pomocy publicznej udzielonej spółce w 2012 r. na kapitał, dzięki czemu jego udziały wzrosły do 99,7 proc.”

Przymusowy wykup w spółkach powstałych z komercjalizacji

Przymusowy wykup od zawsze budził opór. Jedna z pierwszych sprawa Kompani Piwowarskiej trafiła nawet do Trybunału Konstytucyjnego, który uznał konstytucyjność art. 418 KSH. Specjalne wyłączenia zastosowania przepisów o przymusowym wykupie dotyczą akcji spółek powstałych z komercjalizacji przedsiębiorstw państwowych. Po pierwsze, akcje Skarbu Państwa w takich spółkach nie mogą być przedmiotem przymusowego wykupu. Interesy Skarbu Państwa zostały więc ustawowo zabezpieczone. Wyciśnięcie akcjonariusza jakim jest Skarb Państwa nie jest możliwe bez jego zgody. Można kręcić nosem na takie nierówne traktowanie akcjonariuszy, ale przepis jest jednoznaczny. Po drugie, pewna ochrona została przyznana pracownikom, którzy stali się akcjonariuszami. Akcje nabyte nieodpłatnie przez uprawnionych pracowników w ramach prywatyzacji nie mogą być przedmiotem przymusowego wykupu, ale wyłącznie w terminach w jakich funkcjonuje ustawowy zakaz obrotu tymi papierami. Co do zasady, akcje pracownicze z prywatyzacji nie mogą być przedmiotem obrotu przed upływem dwóch lat od dnia zbycia przez Skarb Państwa pierwszych akcji. Termin ten wynosi trzy lata dla akcji nabytych przez  pracowników pełniących funkcję członków zarządu spółki. Po upływie tych terminów pracowników można „wyciskać”, także z akcji nabytych w ramach prywatyzacji.

Cena przymusowego wykupu

Przymusowego wykupu dokonuje się po cenie ustalonej przez biegłego wybranego przez walne zgromadzenie. Tak było w przypadku LOT, gdzie walne zgromadzenie w dniu 20 grudnia 2014 r. wybrało BDO na biegłego, który przedstawił wycenę już po 3 dniach. Cena ustalona przez biegłego może być jednak kwestionowana przez akcjonariuszy. W przypadku LOT nie da się kwestionować ceny w procesie o stwierdzenie nieważności lub uchylenie uchwały, bo cena (jej wysokość) nie była elementem tej uchwały. Uchwała wskazywała jedynie osobę biegłego, który ustalił cenę, a spółka ogłosiła ją publicznie. Jedyną możliwością zakwestionowania ceny w takim przypadku jest postępowanie przed sądem rejestrowym, w ramach którego powinna zostać ponownie określona rynkowa wartość akcji. Takie postępowanie rozpocząć może każdy akcjonariusz. Moim zdaniem ma na to czas aż do momentu, gdy jest akcjonariuszem. Skoro w ramach przymusowego wykupu prawa akcyjne wygasają dopiero w momencie otrzymania całej ceny, to jeszcze trochę czasu zostało.